عصمت محمد (قرآن)یکی از فضایل پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله، عصمت ایشان است. در این مقاله آیات مرتبط با عصمت حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله معرفی می‌شوند. فهرست مندرجات۲ - عصمت از بافته‌های شعری ۳ - عصمت از گمراهی ۴ - عصمت از جنون ۵ - عصمت از خیانت ۶ - عصمت در گفتار ۷ - عصمت از گرایش به عقاید کافران ۸ - عصمت از فراموشی قرآن ۹ - عصمت علمی ۱۰ - عصمت در مشاهدات قلبی ۱۱ - ضامن عصمت پیامبر در وحی ۱۲ - عوامل عصمت پیامبر ۱۲.۱ - استعاذه ۱۲.۲ - توجّه به مؤاخذه خدا ۱۲.۳ - حکمت ۱۲.۴ - خوف از عذاب ۱۲.۵ - رضایت خدا ۱۲.۶ - لطف خفیّ الهی ۱۲.۷ - نعمت خدا ۱۳ - منشأ عصمت پیامبر ۱۳.۱ - رحمت خدا ۱۳.۲ - علم لدنّی ۱۳.۳ - فضل خدا ۱۳.۴ - وحی ۱۳.۵ - موارد عصمت پیامبر ۱۳.۶ - از خطا ۱۳.۷ - از سهو ۱۳.۸ - از شیطان ۱۳.۹ - از گمراهی ۱۳.۱۰ - از گناه ۱۳.۱۱ - در ابلاغ وحی ۱۳.۱۲ - در قضاوت ۱۳.۱۳ - در گفتار ۱۴ - پانویس ۱۵ - منبع ۱ - عصمت از دروغ بستن به خدامحمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، مبرّا و مصون از هرگونه دروغ بستن به خدا: وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنا بَعْضَ الْأَقاوِيلِ. ۲ - عصمت از بافته‌های شعریپيراسته بودن پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از بافته‌هاى شعرى: ۱. وَ ما عَلَّمْناهُ الشِّعْرَ وَ ما يَنْبَغِي لَهُ .... ۲. وَ يَقُولُونَ أَ إِنَّا لَتارِكُوا آلِهَتِنا لِشاعِرٍ مَجْنُونٍ بَلْ جاءَ بِالْحَقِّ وَ صَدَّقَ الْمُرْسَلِينَ. ۳ - عصمت از گمراهیپيراسته بودن پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از گمراهی و فساد رأی: ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ وَ ما غَوى. ۴ - عصمت از جنونمنزّه بودن پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از هرگونه جنون و دیوانگی: ۱. أَ وَ لَمْ يَتَفَكَّرُوا ما بِصاحِبِهِمْ مِنْ جِنَّةٍ إِنْ هُوَ إِلَّا نَذِيرٌ .... ۲. أَمْ يَقُولُونَ بِهِ جِنَّةٌ بَلْ جاءَهُمْ بِالْحَقِّ وَ أَكْثَرُهُمْ لِلْحَقِّ كارِهُونَ. ۳. ... أَمْ بِهِ جِنَّةٌ بَلِ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ فِي الْعَذابِ وَ الضَّلالِ الْبَعِيدِ. ۴. ... ثُمَّ تَتَفَكَّرُوا ما بِصاحِبِكُمْ مِنْ جِنَّةٍ إِنْ هُوَ إِلَّا نَذِيرٌ .... ۵. وَ يَقُولُونَ أَ إِنَّا لَتارِكُوا آلِهَتِنا لِشاعِرٍ مَجْنُونٍ بَلْ جاءَ بِالْحَقِّ وَ صَدَّقَ الْمُرْسَلِينَ. ۶. فَذَكِّرْ فَما أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّكَ بِكاهِنٍ وَ لا مَجْنُونٍ. ۷. ما أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّكَ بِمَجْنُونٍ. ۸. وَ إِنْ يَكادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَ يَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ. ۹. وَ ما صاحِبُكُمْ بِمَجْنُونٍ. ۵ - عصمت از خیانتمبرّا بودن پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از هرگونه خیانت: وَ ما كانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَغُلَ .... ۶ - عصمت در گفتارقسم الهی، جهت تأكيد بر عصمت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در گفتار: وَ النَّجْمِ إِذا هَوى وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحى. ۷ - عصمت از گرایش به عقاید کافرانپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله مصون از گرايش به عقايد کافران و معصوم، در مواضع دينى خود: وَ إِنْ كادُوا لَيَفْتِنُونَكَ عَنِ الَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ لِتَفْتَرِيَ عَلَيْنا غَيْرَهُ وَ إِذاً لَاتَّخَذُوكَ خَلِيلًا وَ لَوْ لا أَنْ ثَبَّتْناكَ لَقَدْ كِدْتَ تَرْكَنُ إِلَيْهِمْ شَيْئاً قَلِيلًا. ۸ - عصمت از فراموشی قرآنمصون ماندن پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از فراموشی قرآن: سَنُقْرِئُكَ فَلا تَنْسى. ۹ - عصمت علمیمصونيّت علمى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، از داوری در ميان یهودیان: ... فَإِنْ جاؤُكَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ إِنْ تُعْرِضْ عَنْهُمْ فَلَنْ يَضُرُّوكَ شَيْئاً .... ۱۰ - عصمت در مشاهدات قلبیره نيافتن هيچ‌گونه انحراف، در مشاهدات قلبی محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله: ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى ما زاغَ الْبَصَرُ وَ ما طَغى. ۱۱ - ضامن عصمت پیامبر در وحیسلامت عقلانی محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، ضامن دريافت صحيح قرآن از فرشته وحی، و مصونيّت مرحله دريافت، از خطا و تحریف: وَ ما صاحِبُكُمْ بِمَجْنُونٍ. ۱۲ - عوامل عصمت پیامبر۱۲.۱ - استعاذهاستعاذه به خداى سميع و عليم، وسيله عصمت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله: ۱. وَ إِمَّا يَنْزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ. ۲. وَ إِمَّا يَنْزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ. ۱۲.۲ - توجّه به مؤاخذه خداتوجّه به مؤاخذه الهى از سوى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، عاملى براى مصونيت آن حضرت، از دروغ بستن به خدا: وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنا بَعْضَ الْأَقاوِيلِ لَأَخَذْنا مِنْهُ بِالْيَمِينِ ثُمَّ لَقَطَعْنا مِنْهُ الْوَتِينَ. ۱۲.۳ - حكمتبرخوردارى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله از حکمت، زمينه مصونيت آن حضرت از خطا، و مايه عصمت وى: وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ وَ رَحْمَتُهُ لَهَمَّتْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ أَنْ يُضِلُّوكَ ... وَ ما يَضُرُّونَكَ مِنْ شَيْ‌ءٍ وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ .... ۱۲.۴ - خوف از عذابخوف و هراس محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله از عذاب بزرگ الهى، بازدارنده آن حضرت از هر گونه نافرمانى: قُلْ إِنِّي أَخافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ. ۱۲.۵ - رضايت خداعصمت محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله از هرگونه خيانت، به سبب طلب خشنودی خدا از سوى وى: وَ ما كانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَغُلَ ... أَ فَمَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَ اللَّهِ كَمَنْ .... ۱۲.۶ - لطف خفىّ الهى••• عصمت محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله ازتأثير ترفندهاى لغزش‌آفرين مشرکان، در پرتو افاضه ثبات قدم و لطف خفىّ الهى: وَ لَوْ لا أَنْ ثَبَّتْناكَ لَقَدْ كِدْتَ تَرْكَنُ إِلَيْهِمْ شَيْئاً قَلِيلًا. «ثبّتناك» در احتمالى به معناى ثبات قلب به لطف خفى الهى است. ؛ برخى مفسّران معتقدند كه مقصود از تثبيت، عصمت افاضه شده از جانب خداوند است. •• امتنان خدا بر محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، به سبب عصمت و مصون داشتن او از كمترين لغزش، در اجراى رسالت خويش: وَ لَوْ لا أَنْ ثَبَّتْناكَ لَقَدْ كِدْتَ تَرْكَنُ إِلَيْهِمْ شَيْئاً قَلِيلًا. ۱۲.۷ - نعمت خدالطف و نعمت الهی، مقتضى مصونيّت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از بيمارى جنون: ما أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّكَ بِمَجْنُونٍ. ۱۳ - منشأ عصمت پیامبراراده و لطف خداوند، منشأ عصمت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله: ۱. وَ إِنْ كادُوا لَيَفْتِنُونَكَ عَنِ الَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ لِتَفْتَرِيَ عَلَيْنا غَيْرَهُ وَ إِذاً لَاتَّخَذُوكَ خَلِيلًا وَ لَوْ لا أَنْ ثَبَّتْناكَ لَقَدْ كِدْتَ تَرْكَنُ إِلَيْهِمْ شَيْئاً قَلِيلًا. ۲. وَ قَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِيَّةِ الْأُولى وَ أَقِمْنَ الصَّلاةَ وَ آتِينَ الزَّكاةَ وَ أَطِعْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً. ۱۳.۱ - رحمت خدارحمت خاصّ الهى بر محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، موجب مصونيّت آن حضرت از خطا و لغزش، و مايه عصمت وى: وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ وَ رَحْمَتُهُ لَهَمَّتْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ أَنْ يُضِلُّوكَ .... ۱۳.۲ - علم لدنّىبرخوردارى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله از علم لدنّی، زمينه مصونيّت آن حضرت از خطا و مايه عصمت وى: وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ ... لَهَمَّتْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ أَنْ يُضِلُّوكَ ... وَ ما يَضُرُّونَكَ مِنْ شَيْ‌ءٍ وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ ... وَ عَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ .... ۱۳.۳ - فضل خدافضل خاصّ الهى بر محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، موجب مصونيّت آن حضرت از خطا و لغزش، و مايه عصمت وى: وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ ... لَهَمَّتْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ أَنْ يُضِلُّوكَ .... ۱۳.۴ - وحىبرخوردارى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله از وحی، زمينه مصونيّت آن حضرت از خطا، و مايه عصمت وى: وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ وَ رَحْمَتُهُ لَهَمَّتْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ أَنْ يُضِلُّوكَ ... وَ ما يَضُرُّونَكَ مِنْ شَيْ‌ءٍ وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتابَ .... ۱۳.۵ - موارد عصمت پیامبر۱۳.۶ - از خطا••• محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، مصون از هر گونه خطا، هنگام دریافت وحی: ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى. ••• ديده دل محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، عارى از هرگونه خطا و انحراف: وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرى عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى ما زاغَ الْبَصَرُ وَ ما طَغى. ••• ره نيافتن هيچ‌گونه خطا و انحراف، در مشاهدات قلبى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، هنگام ديدن جبرئیل در سدرةالمنتهی: فَأَوْحى إِلى عَبْدِهِ ما أَوْحى ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى ما زاغَ الْبَصَرُ وَ ما طَغى. ••• دستور خداوند، مبنى بر مراجعه به محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، براى هرگونه داورى و قضاوت، بيانگر عصمت آن حضرت در قضا و داورى: فَلا وَ رَبِّكَ لا يُؤْمِنُونَ حَتَّى يُحَكِّمُوكَ فِيما شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لا يَجِدُوا فِي أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمَّا قَضَيْتَ وَ يُسَلِّمُوا تَسْلِيماً. اين آيه بر مصونیّت انبیا از خطا در فتوا و احكام دلالت مى‌كند. ۱۳.۷ - از سهومحمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، مصون از سهو و نسیان تعاليم الهى: سَنُقْرِئُكَ فَلا تَنْسى. ۱۳.۸ - از شيطان••• محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، مصون از راهيابى شیطان در او: وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ وَ لا نَبِيٍّ إِلَّا إِذا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيْطانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ فَيَنْسَخُ اللَّهُ ما يُلْقِي الشَّيْطانُ ثُمَّ يُحْكِمُ اللَّهُ آياتِهِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ وَ لِيَعْلَمَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ فَيُؤْمِنُوا بِهِ فَتُخْبِتَ لَهُ قُلُوبُهُمْ وَ إِنَّ اللَّهَ لَهادِ الَّذِينَ آمَنُوا إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ. مرجع ضمير «انّه الحق» قرآن است. ••• محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، تحت ربوبیّت ويژه خداوند و مصون از سلطه و نفوذ شیطان: إِنَّ عِبادِي لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطانٌ وَ كَفى بِرَبِّكَ وَكِيلًا. ۱۳.۹ - از گمراهىبرخوردارى محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله از حكمت نازل شده از سوى خداوند، مايه مصونيت وى از گمراهى: وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ وَ رَحْمَتُهُ لَهَمَّتْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ أَنْ يُضِلُّوكَ وَ ما يُضِلُّونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ وَ ما يَضُرُّونَكَ مِنْ شَيْ‌ءٍ وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ عَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَ كانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ عَظِيماً. ۱۳.۱۰ - از گناهمحمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، شخصيّتى معصوم و به دور از نافرمانى و گناه: ... إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى إِلَيَّ إِنِّي أَخافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي .... ۱۳.۱۱ - در ابلاغ وحىمعصوميّت محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، در ابلاغ وحى از جانب خداوند: ۱. ... إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى إِلَيَ .... ۲. وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحى. ۳. وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنا بَعْضَ الْأَقاوِيلِ. ۱۳.۱۲ - در قضاوتدستور خدا مبنى بر مراجعه به محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله براى هرگونه داورى و قضاوت، بيانگر عصمت آن حضرت در قضا و داورى: فَلا وَ رَبِّكَ لا يُؤْمِنُونَ حَتَّى يُحَكِّمُوكَ فِيما شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لا يَجِدُوا فِي أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمَّا قَضَيْتَ وَ يُسَلِّمُوا تَسْلِيماً. ۱۳.۱۳ - در گفتارعصمت محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، در گفتار و رهنمودهاى خويش: وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحى. ۱۴ - پانویس۱۵ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۷، ص۱۴۰، برگرفته از مقاله «عصمت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله». |